ATATÜRK VE RETORIK ATATÜRK’ÜN DEYIŞLERINDE ÜSLUP VE KAVRAM SEÇIMI

Liderler eylemleri kadar fikirleri ve söyledikleriyle de değerlendirilir. Tarih, söyleyip de uygulamasında başarılı olamamış ya da yaptıklarını gerektiği gibi anlatamamış lider örnekleriyle doludur. Atatürk, yaşamı boyunca düşünce sistemlerini ve insanlarını takip etmiş, fikir üretmeye çalışmış, fikirlerini geliştirmek için yollar, yöntemler geliştirmiştir. Fikirlerini gerektiği yer ve zamanda -dönemine göre açık ve sade bir üslûpla- dillendirmiştir. Çarpıcı sözlerine, getirdiği yenilikler eşlik etmiş, kısa sayılabilecek hayatına bir ulusu yeniden ayağa kaldıracak inkılâpları sığdırabilmiştir. Milleti merkez aldığı fikirleriyle mazlum bir millete soluk olmaya çabalamış, Cumhuriyet, özgürlük gibi kavramları -ömrü boyunca okuduklarının da etkisiyle- yalın ve anlaşılır tanımlar ve deyişlerle tanımlamıştır. Mazlumların yanında yer alma çabasının en belirgin örneği “Cumhuriyet bilhassa kimsesizlerin kimsesidir” cümlesidir. Kadına, çiftçiye, çocuğa, köylüye, emekçiye, bilimle uğraşana, eğitim görene, toplumun her kesimine ayrı ayrı ve anlaşılması kolay sözcüklerle hitap etmiştir. Bütün hitaplarında belli sözcükler öne çıkmış, konuşmalarında hep o temel kavramları kullanmıştır. Özellikle fazlaca kullandığı sözcüklerin başında “millet” gelir. Irka dayalı olmayan milliyetçilik düşüncesinden yola çıkarak milleti tanımlamış, milleti millet yapan özgürlükten, demokrasiden beslenmeye çalışmıştır. Sözlerinde ayağa kalkmak, özgürleşmek ve çağdaşlaşmak isteyen bir ulusun duyguları, bir devlet adamında bulunması gereken sağlam bir mantık, özgür bir insanda gördüğümüz vazgeçilmez bir tutku vardır. Atatürk’ün sözleri dilin anlattığının ötesinde derin anlamlar taşır.
Bu çalışmada bazı sözleri Atatürk’ün bire bir söylediği şekilde alınmadan açıklanacak bazı sözleri ise aynı şekilde alınacaktır. Deyişlerin kaynakça belirtilmeyenleri, Ahmet Saltık’ın kişisel internet sayfasından, söylev ve demeçlerinin Atatürk Araştırma Merkezi tarafından 1997’de ve 2006’da yayımlanan “Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri” çalışmasındandır. Herkesçe bilinen sözleri olduğu gibi bilinmeyenleri de vardır.
Sözlerin çoğunun nerede ne zaman söylendiği maalesef referanslarla teyit edilemese de Atatürk deyişleri –özellikle çok bilinenler- on yıllardır her türlü kaynakta karşımıza çıkmaktadır.