COVID-19 PANDEMİ DÖNEMİNDE HAVAYOLU ŞİRKETLERİNİN K- ORTALAMALAR KÜMELEME İLE ANALİZİ

ÖZET Ulaşım sektörü COVİD-19 salgınından en çok etkilenen sektörlerin başında gelmektedir. Salgın döneminde ulaşım sektöründe çalışanlar için hem yerel ölçekte hem de küresel ölçekte ekonomik, sosyal, psikolojik çöküntüler yaşanmıştır. Ulaşım sektörünün en önemli kollarından biri havayolları taşımacılığıdır. Havayolu ulaşımı ülkeler için önemli ekonomik kaynak olduğu değerlendirilmektedir. Havayolu ulaşımı, turizm sektörü, sağlık sektörü gibi farklı sektörler içinde önemli bir ekonomik kaynağı oluşturmaktadır. Literatürde, havayolu şirketlerinin veri madenciliği yöntemleri ile analizi oldukça kısıtlıdır. Bu çalışmanın amacı COVID-19 pandemisi dönemlerinde havayolu şirketlerinin nasıl kümelendiğini araştırmaktır. Bu çalışmanın yürütülmesi amacıyla ihtiyaç duyulan veriler literatürde oldukça sık kullanılan AirlineRating.com web sitesinden alınmıştır. AirlineRating tüm havayolları şirketlerini kendi web sitelerini adil olarak araştıran editörler kurulu tarafından oluşturulmaktadır. Değerlendirmeler sonucu havayollarına 1 ile 7 arasında değişen sayıda yıldız ataması yaparak derecelendirmesi yapılmaktadır. COVİD-19 pandemi döneminde havayolu şirketlerinin salgına karşı aldıkları önlemler, havayolu şirketinin son 10 yılda yaşadığı uçak kazaları, mürettebatın veya yolcuların uçaktayken bir kaza nedeniyle ölümü nedeniyle oluşturulan olay raporu, havacılık için gerekli denetim kriterlerini sağlayıp sağlamadığına göre değerlendirilerek derecelendirme puanı atanmaktadır. Bu çalışmada elde edilen veriler ile veri madenciliği yöntemlerinden biri olan K-ortalamalar yöntemi ile 331 havayolu şirketi analiz edilmiştir. Küme sayısının belirlenmesi için Silhouette katsayısı dikkate alınmıştır. Havayolu şirketleri 5 kümeye ayrılmıştır. En az sayıda havayolu şirketinin olduğu kümede 17 havayolu şirketi kümelenirken, en fazla sayıda havayolunu şirketinin olduğu kümede 116 havayolu şirketi kümelenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre kümeler içerisindeki havayolu şirketlerinin performansları değerlendirilmiştir. Bu çalışmanın sonuçlarının COVİD-19 pandemisi gibi beklenmeyen yerel olarak yaşanan olumsuz durumlarda ya da küresel çapta gerçekleşen kritik durumlarda stratejik yol haritalarını oluşturmalarında önemli katkılar sağlayacağı düşünülmektedir. Günümüzde havayolu müşterileri, uçuş yapacakları havayolu firmasının ekonomikliğini araştırmasının yanısıra ne kadar güvenilir uçuşlar gerçekleştirdiğini de göz önünde tutarak uçuş bileti almaktadır. Bu çalışma havayolu şirketlerinin müşteri memnuniyetini hedefleyen analiz çalışmalarına da katkı yapması beklenmektedir.