Göç ve Kentsel Mekân: Suriye'de Etnik Kompozisyonun Yeniden Dağılımı

2011’den itibaren devam eden Suriye kaynaklı göç hareketliliği, 2010’da başlayan Arap Baharı (siyasal – sosyal hareketler serisi) içinde değerlendirilen Suriye İç Savaşı’nın sonucudur. Göç hareketliliği, ortaya çıkışı, gelişimi ve etkileri bakımından çok katmanlıdır. Tarihsel açıdan geçmişle, günümüzle ve gelecekle ilgili unsurlara sahiptir. Ortadoğu’nun tüm tarihsel dönemlerinden arta kalan etnik, dini, kültürel yapılar varlıklarını sürdürmektedir ve 20. yüzyıl başlarından itibaren yaşanan gelişmeler bu unsurlar arasındaki ilişkileri, iş birliklerini ve rekabetleri derinleştirerek günümüzde yaşananların tarihsel zeminini oluşturmuştur. Ortadoğu’nun siyasal - kültürel yapısının heterojen karakteri de bu iç savaşı etkilemiş durumdadır. En önemlisi petrol olmak üzere doğal kaynakların ele geçirilmesine yönelik uluslararası rekabetin, bölge dışı devletlerin, uluslararası kuruluşların ve terörist grupların bölgedeki aşiret, tarikat, siyasi parti, yasal ya da yasadışı örgütler hatta hükümetlerle dönemlere göre değişen ittifaklar, koalisyonlar ortaya çıkarmasıdır. Bir başka katman da her biri eski uygarlıkların bakiyesi kentlerin yıkımı sorunudur. Yıkım, savaşan tarafların kenti ele geçirmek için uygulandığı ve ele geçirildiğinde son verilen bir sınırlılıkta kalmamaktadır. Kentin mimari ve tarihi yapıları ortadan kaldırılmakta, tapu ve nüfus kayıtları imha edilmekte, demografik yapının değişimi için kent sakinleri göçe zorlanmakta ve ülkenin “başka yerlerinden insanların kente yerleşmeleri” özendirilmektedir. Kent odaklı mekânsal değişimlere ek olarak kentlerin idari yapılarında “meclis”, “öz yönetim”, “komisyon” benzeri adlarla yeni yönetim modelleri denenmektedir. 1916’da Sykes Picot Anlaşması ile oluşturulan, Ortadoğu’nun heterojen, etnik - kültürel dağınıklığını dikkate almayan sınır düzenlemeleri yerini homojenleştirilmiş, etnik – kültürel kimliklerin kendilerine ait kentlere, bölgelere yığıldıkları yeni bir Ortadoğu inşa edildiğini göstermektedir. Bu makalede, Suriye İç Savaşı’ndaki tarafların siyasal ve ideolojik eylemleri incelenerek “Suriye'de Etnik Kompozisyonun Göç Yoluyla Mekâna Yeniden Dağılımı ve De Facto Federe Kent Yapılanmaları” hipotezi tartışılmaktadır.