Çağdaş ve Yarışmacı Bir Mimar: Affan Kırımlı’nın Mimarlık Serüveni

Mimar Affan Galip Kırımlı, Güzel Sanatlar Akademisi’nden (GSA) 1946 yılında mezun olduktan sonra mesleğine aynı kurumda Arif Hikmet Holtay’ın asistanı olarak devam etmiştir. Türkiye’deki ‘‘Uluslararası Stil’’ yaklaşımının ilk adımlarının atıldığı 40’lı yılların sonlarından itibaren hem yarışma projeleri hem de serbest mimarlık hizmetleri bağlamında aktif mimarlar arasında yer almıştır. Kırımlı, vefat ettiği 2000 yılına kadar mimari üretimlerini sürdürmüştür. Mimari uygulamalarının yanı sıra Mimarlar Odası’nın kurucularından olan Kırımlı, örgütün ilk yönetim kurulunda görev almıştır. Kırımlı, aktif mesleki hayatının önemli bir kısmını oluşturan yarışmalardan sayısız ödül ve derece kazanmıştır. Kırımlı, tasarım ve uygulamaları bağlamında Çağdaş Türk Mimarlığının önemli temsilcisi ve üreticisi olmuştur. Sağlık binaları, kültür merkezleri, konutlar, idari binalar gibi farklı ölçek ve tipolojilerdeki yarışmalarda ödüller kazanan Kırımlı, dönemin özelliklerini yansıtan mimari üretimler gerçekleştirmiştir. Ayrıca davet alarak yaptığı yarışma jüri üyelikleri sonucu modern mimari örneklerin ülkeye kazandırılmasında önemli rol oynamıştır. ‘‘Çağdaş’’ ve ‘‘yarışmacı’’ mimar kimliğini mesleki hayatının sonuna kadar benimseyen Affan Kırımlı, modernist bir çizgi, özgün ve yalın bir mimari dile sahiptir. Bu makale, mimarlık ortamında çalışmaları pek az bilinen yirminci yüzyıl Türk Modern Mimarlığın üretken aktörlerinden olan Affan Kırımlı`nın mimarlık serüvenine ve mimari üretimlerine odaklanmaktadır. Çalışmada, mesleki serüveni konusunda sınırlı bir bilgiye sahip olunan mimarın katıldığı yarışmalar ve çalışmalarının kapsayıcı ve detaylı bir biçimde sunulması hedeflenmektedir. Bu sunuşta, Kırımlı`nın çalışmaları üç dönem (1946-1954), (1955-1966), (1967-1984) üzerinden incelenmektedir. Dönemlerin belirlenmesinde Kırımlı`nın ‘‘Türkiye’de Çağdaş Mimarlık Hareketleri’’ başlıklı makalesindeki dönemsel ayrımdan yararlanılırken ulusal/uluslararası ölçekte yaşanan sosyopolitik, iktisadi, hukuki, kültürel ve mimari değişimler ve kırılma noktalarından da faydalanılmıştır. Bununla birlikte, dönemsel anlatıda mimarın Akademi’den mezun olduğu 1946 yılında başlayan mesleki kariyerindeki yarışma katılımları/jüri üyelikleri/mimari uygulamaları, dönemin mimarlık yaklaşımı paralelinde yorumlanmaktadır. Bu çerçevede yazı, Kırımlı`nın çalışmalarını dönem koşulları bağlamında analiz ederek literatüre kazandırmayı amaçlarken yirminci yüzyılın ikinci yarısındaki Türk Modern Mimarlık ortamını büyüteç altına alarak bir mimarlık tarihi okuması da gerçekleştirmektedir.

After graduating from the Academy of Fine Arts in 1946, architect Affan Kırımlı continued his career at the same institution as
Arif Hikmet Holtay’s assistant. He has been among the active architects in the context of both competition projects and
freelance architectural services since the late 40s, the first steps of the “International Style” approach in Turkey. Kırımlı
continued his architectural productions until 2000, when he passed away. In addition to his architectural practices, Kırımlı,
one of the founders of the Chamber of Architects, took part in the first board of directors of the organization. Kırımlı has won
numerous awards and degrees from competitions that constitute an important part of his professional life. Kırımlı has been an
important representative and manufacturer of Contemporary Turkish Architecture in regard of its design and applications.
Having won awards in competitions of different scales and typologies such as health buildings, cultural centers, residences,
and administrative buildings, Kırımlı produced architectural productions reflecting the characteristics of the period. In
addition, he played an important role in bringing modern examples to the country as a result of being invited as a jury
member. Adopting the identity of a “contemporary” and “competitive” architect until the end of his professional life, Affan
Kırımlı has a modernist approach and authentic and basic architectural language.
This article focuses on the architectural productions of Affan Kırımlı, one of the productive and little-known actors of the
twentieth century Turkish Modern Architecture. This study aims to present Kırımlı’s architectural projects with a
comprehensive and detailed approach. In this research, the works of Kırımlı are examined over three periods (1946-1954),
(1955-1966), (1967-1984). While defining the periods, both the periodical discourse in the article titled “Contemporary
Architectural Movements in Turkey” by Kırımlı and socio-political, economic, legal, cultural and architectural changes and
breaking points experienced on a national/international scale were utilized. In addition, in this periodical explanation, the
architect’s professional carrier (the participation in the competition / jury membership / architectural practices), which started
in 1946, when he graduated from the Academy, is interpreted in parallel with the architectural approaches of the period.
In this regard, the time span between 1946-54, which constitutes the first period of the research, with the end of World War II,
a new era has begun for Turkish architecture. During the period that Kırımlı called “The Revival of the Contemporary
Architecture Movement”, while the trend of modernity gradually increased, resistances against the conservatist architectural
understanding took place. At the same time, during this period, Kırımlı, as a new graduate, won awards from architectural
competitions and carried out first practices within the scope of modern architectural approach of the period. The years
between 1955 and 1966, which Kırımlı defines as the “second period after the war”, is a nostalgic period in which longing for
the past increases. Accordingly, the construction of the new and modern on a national scale is subject to some obstacles by
legal means in this period. For this situation, Kırımlı states that the High Council of Monuments, which was established for
the protection of ‘‘old’’, deviated from its purpose and was used to prevent the ‘‘new’’. During the period, while producing
architecture within the framework of the modern approach, he was invited to be a jury member from many competitions. For
the last period discussed in the research, the 17-years period between 1967-1984, Kırımlı states that “architectural
competitions, which have an important role in the spread of contemporary approach, are gradually deteriorating”. He
emphasizes that “Post-Modernist movement has emerged in our country, where the modern period has not yet been fully
understood”. Consequently, the article aims to contribute to the literature by analyzing his works according to periodical
explanation approach, and also carries out an architectural history reading by scrutinizing the Turkish Modern Architecture
atmosphere in the second half of the twentieth century