TÜRKİYE’DE GIDA TAKVİYELERİNDE KULLANILAN BAŞLICA TIBBİ AROMATİK BİTKİLERİN FONKSİYONEL ÖZELLİKLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Bu araştırmanın amacı ticari gıda takviyelerinin bileşiminde yer alan başlıca tıbbi aromatik bitkilerin belirlenmesi ve sağlık üzerine etkilerinin değerlendirilmesidir. Bu amaçla İstanbul ’da pazarlanan 40 farklı gıda takviyesi örneği toplanmış ve etiketlerinde yer alan bilgiler incelenmiştir. Gıda takviyesi etiketlerinde sağlık beyanı bulunmasına izin verilmemektedir. Bu nedenle bitkilerin fonksiyonel özellikleri literatür bilgilerine göre irdelenmiştir. İncelenen gıda takviyeleri 15 farklı firma tarafından üretilmiştir. Örneklerin 18’i kapsül, 10’u ekstrakt, 9’u macun ve 3’ü toz formundadır. Gıda takviyesi etiketlerinde adı geçen bitki türü sayısı 46’dır. Bu bitkilerin çoğu farklı preparatlar içerisinde yer almaktadır. En fazla gıda takviyesi bileşiminde yer alan bitkiler ısırgan, zerdeçal, civan perçemi ve sarı kantarondur. Isırgan ve zerdeçal 40 preparatın 6’sında yer alırken civan perçemi ve sarı kantaron 5’inde yer almıştır. Gıda takviyesi etiketlerinde 4 kez yer alan bitkiler ise ekinezya, hatmi çiçeği, keten tohumu, mayıs papatyası ve zencefildir. Bunları 3 kez ile çörek otu, deve dikeni, oğul otu (melisa) izlemektedir. Kapsül ve toz formundaki preparatların bileşiminde genellikle tek bitki yer alırken ekstrakt ve macun formundaki preparatların çoklu bitki karışımından oluştuğu görülmektedir. Tıbbi aromatik bitkilerin fonksiyonel etkileri üzerinde çok sayıda araştırma bulunmaktadır. Bu araştırmalarda tıbbi aromatik bitkilerin çok sayıda fonksiyonel özelliğinden söz edilmektedir. Dolayısı ile bu araştırmalarda belirtilen olumlu etkilerin insanlar üzerinde uygulanmasında dikkatli olunması gereklidir. Araştırmalarda en sık rastlanan fonksiyonel özelliklerin yangı önleyici, diyabeti önleyici, kolesterol düşürücü, idrar söktürücü, tümör önleyici gibi yaygın hastalıklarla ilişkili olduğu görülmektedir. Ancak tüketicinin bu konuda başvuracağı güvenli bir kaynak yoktur. Dolayısı ile sosyal medya ve tanıtım belgelerinde yer alan yanıltıcı bilgilerin etkisinde kalındığı bir gerçektir.

The aim of this research is to determine the main medicinal aromatic plants in the composition of commercial food supplements and to evaluate their effects on health. For this purpose, 40 different food supplement samples marketed in Istanbul were collected and the information on their labels were examined. Health claims are not allowed on food supplement labels. For this reason, the functional properties of plants were examined according to the literature. The examined food supplement was produced by 15 different companies. 15 of the samples are in the form of capsules, 10 of them are in the form of extract or liquid, 9 of them are in the form of paste and 3 of them are in powder form. The number of plant species mentioned on food supplement labels is 46. However, the number of preparations in their composition is not the same. The plants that take the most place in the food supplement composition are nettle, turmeric, yarrow and St. John's Wort. Nettle and turmeric took place in 6 of 40 preparations, while yarrow and St. John's Wort took place in 5 of them. Plants that appear 4 times on food supplement labels are echinacea, marshmallow flower, flaxseed, may chamomile and ginger. These are followed by black cumin, thistle and lemon balm three times. While the composition of the preparations in the form of capsules and powders usually includes a single plant, it is seen that the preparations in the form of extracts and pastes consist of a mixture of multiple herbs. There are many studies on the functional effects of medicinal aromatic plants. Many functional characteristics of medicinal aromatic plants are mentioned in these studies. Therefore, it is necessary to be careful when applying the positive effects stated in these studies to humans. Studies show that the most common functional characteristics are associated with common diseases such as anti-inflammatory, antidiabetic, cholesterol-lowering, diuretic, anti-tumor. However, there is no reliable source that the consumer can refer to in this regard. Therefore, it is a fact that the consumer is under the influence of misleading information in social media and promotional documents.