HAVAALANI GÜVENLİK UYGULAMALARI KAPSAMINDA YOLCU VE PERSONEL ARAMASININ HAKLAR AÇISINDAN İNCELENMESİ

Güvenlik uygulamaları içerisinde havaalanı güvenliği, havaalanı ve hava taşıtları ile yolcu ve personelin büyük çaplı terör saldırılarına maruz kalması, saldırı sonucu oluşabilecek can ve mal kaybının çok büyük olabilmesi ve yapılan saldırının hedeflerinin birden fazla ülkeyi etkileyebilecek olması sebebi ile uluslararası bir boyutta sonuçlar doğurması karşısında, özel bir öneme sahiptir. Terör saldırıları yanında uyuşturucu nitelikli suç emtiasının hızlı ve çok uzak mesafelere taşınması açısından havayolunu kullanmak istemeleri karşısında, bu nevi suç emtiasının vücut çukurluklarında veya batında saklanması ihtimaline karşı, elektronik aletlerle aramada tespit edilemeyen suç alet ve eşyasının tespiti için son çare olarak şüphelenilen durum ve kişilerin eşyaları ve üstlerinin yanında vücut çukurluklarının da elle aranması uygulaması zaruri bir hal almaktadır. Bilineceği üzere insan vücudu, evrensel insan hakları açısından da iç hukuk açısından da kural olarak dokunulmaz bir alandır. Bu husus; İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi Madde 5‘te ‘işkence ve kötü muamele yasaklanmıştır’, yine Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Madde 3’de‘işkence ve aşağılayıcı kötü muamele yasaklanmıştır’. İç hukukumuz açısından da Anayasa’nın 17. Maddesi de ‘kimseye işkence ve aşağılayıcı muamele yapılamayacağı, insanın haysiyeti ile bağdaşmayan bir muamele ve ceza uygulanamayacağı’ şeklinde birbirlerine paralel olarak düzenlenen hükümlere dayanmaktadır. Ancak, suç işlenmesinin önlenmesi için, makul şüphenin oluştuğu hallerde önceden birtakım tedbirler alınması da kaçınılmazdır. Anayasa’nın 20. Maddesi bu konu ile ilgili, ‘genel ahlak ve genel sağlığın korunması, suç işlenmesinin önlenmesi, kamu düzeni, milli güvenlik veya başka kişilerin haklarının ve özgürlüklerinin korunması, sebeplerinden bir veya daha fazlasına bağlı şekilde, usule uygun şekilde verilmiş hakim kararı olmadığı sürece veya, bu sebeplere bağlı
şekilde gecikme bulunan hallerde de kanunen yetkili belirlenmiş merciinin yazılı
şekilde emri olmadıkça hiç kimsenin özel kağıtları, üstü veya eşyaları aranamaz ve
dahi bunlara el konulamaz’ hükmü doğrultusunda ana kurala yönelik istisna
düzenlemiştir. Ancak vücut çukurluklarının aranmasının bu madde hükmüne
dayandırılıp dayandırılamayacağı doktrinde tartışmalıdır. Havaalanı güvenlik
Uygulaması açısından, 5442 sayılı Kanunun Ek 1. Maddesi ve yine bu kanuna göre
çıkarılan, Sivil Hava Meydanları, Limanlar ve Sınır Kapılarında Güvenliğin
Sağlanması Görev ve Hizmetlerin Yürütülmesi Hakkında Yönetmelikte arama
yetkisi tümden mülki Amirliğe verilmiştir.
Aynı yönetmeliğin 21. Maddesi; yolcuların, bagajların ve yanlarındaki
eşyaların, kontrol ve denetimden geçirilmesi, uçak için tehlike oluşturabilecek
maddelerin hava alanı sınırlarına ve dahi uçağa girişinin önlenmesi, olası bir
saldırının uçağa alınmadan tespit edilmesi amaçlı tedbir alınmasına yöneliktir. Aynı
tedbirler havayolu yük veya kargo taşıyan kurum ve kuruluşları da kapsamaktadır.
Bahsi geçen hükümler ile bu yetkinin kapsamını belirlenirken 22. Maddede;
yapılacak uygulamanın usulünü belirlemiştir. Yukarıda bahsedilen mevzuata göre,
yapılan uygulamalar açısından, elle arama-vücut araması-çıplak arama diye de tabir
edilen, kişi vücut çukurluklarının da aranabilmesine olanak sağlayan açık bir hüküm
olmadığı gözükmektedir. Bu bağlamda kişi hak ve hürriyetlerinin ancak kanun ile
kısıtlanabileceğine dair Anayasa kaidesi karşısında, meri mevzuatta açık bir hüküm
bulunmamasına rağmen güvenlik uygulaması olarak vücut çukurluklarının elle
aranmasının insan haklarına aykırı olup olmadığı bu çalışmada ana soru olarak
cevaplandırılmaya çalışılacaktır.

Among the security practices, Airport Security, Airport and Aircraft, passengers and personnel are exposed to large-scale terrorist attacks, the loss of life and property that may occur as a result of the attack can be very large, and the targets of the attack can affect more than one country, and therefore, there are consequences on an international scale. has significance. In addition to terrorist attacks, in the face of their desire to use the airline for the transportation of drug-related crime goods to fast and very long distances, the suspected situation and the belongings of the suspects as a last resort for the detection of criminal tools and goods that cannot be detected in the search with electronic devices, in case this kind of crime goods are stored in the pits of the body or in the abdomen. The practice of manually searching the body cavities as well as their bodies becomes essential.As it is known, the human body is an inviolable area in terms of both Universal Human Rights and domestic law. This matter; Article 5 of the Universal Declaration of Human Rights 'No one shall be subjected to torture or to cruel, inhuman or degrading treatment or punishment', also in article 3 of the European Convention on Human Rights, 'Prohibition of torture No one shall be subjected to torture or inhuman or degrading treatment or punishment. ', and in terms of domestic law, Article 17 of the Constitution 'Everyone has the right to live and to protect and develop their material and spiritual existence. Except for medical obligations and the cases written in the law, the body integrity of the person cannot be touched; cannot be subjected to scientific and medical experiments without his consent. No one can be tortured or tortured; no one shall be subjected to a punishment or treatment incompatible with human dignity. However, in order to prevent committing a crime, it is inevitable to take some
precautions beforehand in cases where reasonable suspicion arises. Article 20 of the
Constitution states, “…unless there is a duly given judge's decision, depending on
one or more of the reasons such as national security, public order, prevention of
crime, protection of general health and public morals, or protection of the rights and
freedoms of others; unless there is a written order of the authority authorized by law
in cases where delay is inconvenient due to these reasons; No one's clothes, private
papers and belongings can be searched or seized. However, it is controversial in
doctrine whether the search for body cavities can be based on the provision of this
article.In terms of airport security practice, the search power has been given to the
civil administration in the Additional Article 1 of the Law No. 5442 and the
Regulation on the Ensuring Security at Civil Airports, Ports and Border Gates, and
the Execution of Services.
In the 21st article of the same regulation, “Measures shall be taken to ensure
that the passengers, baggage, and belongings with the passengers are checked and
inspected, to prevent the entry of weapons, explosives and substances dangerous for
the aircraft into the airport borders and to the aircraft, to deter, and to detect a
possible attack before it reaches the aircraft. Postal administrations, cargo companies
and related organizations that transport packages, cargo and cargo by air; take
measures to prevent the loading and entry of explosives, weapons and substances,
goods and packages that will endanger flight safety. According to the abovementioned legislation, it seems that there is no clear provision that allows the search
of the person's body cavities, also called hand search-body search-naked search, in
terms of the practices made. In this context, the main question in this study will be
tried to be answered as to whether the manual search for body cavities as a security
practice is against human rights, despite the absence of a clear provision in the
current legislation, against the Constitutional rule that individual rights and freedoms
can only be restricted by law.